Schelden doet geen pijn, werd ons vroeger geleerd. Niet waar. Woorden kunnen nogal wat teweegbrengen. Maar niet alleen de inhoud, ook de vormgeving van je woorden kan grote effecten hebben. Over de gevaren van ‘death by typography’ en wat je daaraan doet.
Een korte introductie in de typografie
Lang geleden schreven we met pen. Ik doe het nog weleens. Daarna kwam de typmachine. Lint erin, klaar. Met de komst van de elektrische typmachine en later de personal computer werd voor leken bereikbaar wat drukkers allang hadden. Keuze uit meerdere lettertypen en fonts (een lettertype in een bepaalde grootte).
Maar typografie bestaat uit meer dan fonts. Ook belangrijk zijn bijvoorbeeld de regelafstand, de ruimte tussen de letters, de uitlijning van een tekstblok, de breedte van de regels, het kleurcontrast en de witruimte om en tussen de tekst.
Maar hoe kunnen die kleine lettertjes nou kwaad doen, vraag je je af. Meer dan je denkt.
Het verborgen gevaar van kleine lettertjes
De hint stond in de vorige zin. Kleine lettertjes. Het symbool voor teksten die slecht leesbaar zijn of waar je in elk geval heel veel moeite voor moet doen. Dat tijd en energie, en die zijn allebei schaars. En dat weten de makers van de beruchte ‘kleine lettertjes’ (‘small print’ in het Engels) onderaan contracten en in disclaimers.
Soms is de bedoeling goed. Door een lezer niet te vermoeien met kleine lettertjes geef je haar de kans zich te concentreren op het belangrijkste deel van de tekst, zonder haar meteen te vermoeien met droge details en vormvereisten. Minder onschuldig wordt het als er stiekem toch belangrijke dingen in die onopvallende regeltjes worden gezet.
Je verzekering blijkt niet uit te keren, want er is een uitsluitingsgrond.
De beloofde garantie gaat niet op, want je hebt dat ene schroefje zelf losgedraaid. Stond in de kleine lettertjes.
Je gooit twee schoonmaakmiddelen tegelijk in de wc. Boem. Stond op het etiket.
We doen het allemaal. We zetten voetnoten onder lange stukken tekst. En onze links naar privacystatements en algemene voorwaarden maken we klein. Om de lezers niet te vermoeien maar misschien ook wel omdat we niet willen dat ze de kleine lettertjes ook echt gaan lezen.
Een ander bekend voorbeeld: de ‘unsubscribe’-link in e-mails. Ja, die van mij is ook een tikkeltje kleiner dan de rest van mijn tekst. Je zult je lezers maar op ideeën brengen.
Een tekort aan kleine lettertjes kan ook een probleem zijn. Je hebt weinig ruimte in je document en dus laat je er een paar weg. Laten die nou net belangrijk zijn. Nee, je hond kan niet in de magnetron. Stond dat niet in de kleine lettertjes? Nalatig! Schadeclaim.
De gevaren van typografie in het wild
Een gebied waar typografie letterlijk tot ongelukken kan leiden is in de openbare ruimte, in het bijzonder in het verkeer. Verkeersborden moeten goed leesbaar zijn, anders verdwaal je of nog erger: je krijgt je een aanrijding. Voorrangsweg, snelheidslimiet, eenrichtingsverkeer, doodlopende weg, gevaarlijke helling, overstekend wild, wacht tot het rode licht gedoofd is.
De fataliteit van je fonts beperken
Ontwerp je geen verkeersborden, maar schrijf je wel af en toe een tekst? Hier zijn een paar dingen die je kunt doen om de fataliteit van je fonts te beperken:
- Zorg in de eerste plaats voor goede teksten. Je typografie kan nog zo perfect zijn, als je tekst slecht is schiet je daar niets mee op. Haal overtollige tekst weg, zodat je boodschap helder is.
- Beperk het aantal lettertypes en fonts. Hou het bij twee of maximaal drie fonts uit dezelfde of eventueel twee lettertypenfamilies.
- Zorg voor voldoende afstand tussen je regels. 140% van je teksthoogte leest fijn.
- Kies voor digitale teksten een schreefloos lettertype, of anders een schreef met zo min mogelijk tierelantijntjes.
- Maak je kolommen niet te breed.
- Lijn teksten links uit. Uitgevulde tekst wordt snel gatenkaas.
- Zorg voor voldoende contrast tussen tekst en achtergrond, bijvoorbeeld zwarte tekst op wit. Pas op met te lichte teksten en te weinig contrast.
- Gebruik hiërarchie. Is er iets wat heel belangrijk is, zorg dan dat dat eruit springt.
- Ondersteun je tekst met plaatjes. Dat versterkt je boodschap. Soms is tekst alleen niet genoeg of helemaal niet geschikt. Overweeg dan een ander medium, zoals video of audio.
En tenslotte: gebruik alleen kleine lettertjes als je er echt niet omheen kunt, en nooit voor belangrijke dingen. Maak ze klein, maar niet zo klein dat je ze niet goed meer kunt lezen.
[mailerlite_form form_id=1]